Een plotseling afbrekende wiek zorgde in 1987 niet alleen voor grote schrik bij de molenaars, die binnen in de molen van Het Noorden aan het werk waren, maar ook voor ernstige schade aan de bovenkap. Door achterstallig onderhoud dreigde dat gevaar een paar jaar geleden opnieuw, reden om de molen stil te zetten. Nu de provincie financiële steun heeft toegezegd, komt daar gelukkig verandering in.
'De molen met de mooiste biotoop van Nederland'
'Onze molen heeft wieken van veertien meter en is daarmee de grootste van heel Noord-Holland. En hij staat in de mooiste biotoop van Nederland. Zo ver je kunt kijken, zie je geen masten, fabrieksschoorstenen of moderne windmolens. Vergelijk dat eens met Kinderdijk. Prachtig al die molens daar. Maar op de achtergrond zie je Rotterdam liggen.'
Een plotseling afbrekende wiek zorgde in 1987 niet alleen voor grote schrik bij de molenaars, die binnen in de molen van Het Noorden aan het werk waren, maar ook voor ernstige schade aan de bovenkap. Door achterstallig onderhoud dreigde dat gevaar een paar jaar geleden opnieuw, reden om de molen stil te zetten. Nu de provincie financiële steun heeft toegezegd, komt daar gelukkig verandering in.
'Onze molen heeft wieken van veertien meter en is daarmee de grootste van heel Noord-Holland. En hij staat in de mooiste biotoop van Nederland. Zo ver je kunt kijken, zie je geen masten, fabrieksschoorstenen of moderne windmolens. Vergelijk dat eens met Kinderdijk. Prachtig al die molens daar. Maar op de achtergrond zie je Rotterdam liggen.'
Molenaar Willem Keijzer is een trotse ambassadeur van de molen van Het Noorden. Maar zijn trots is wel flink op de proef gesteld. Hij was erbij, samen met zijn broer André, toen op zaterdag 3 oktober 1987 rond kwart over elf 's ochtends plotseling één van de wieken afbrak. 'We zaten beneden om een bakkie toen we ineens een hoop lawaai hoorden. Direct daarop zagen we door de ramen het losgeraakte kruirad langskomen', vertelde Willem destijds aan de toegesnelde verslaggever van de Texelse Courant.
Maatregelen
Het ongeluk leidde eindelijk tot de benodigde maatregelen. Er kwam geld vrij en de molen werd gerestaureerd. Niet alleen met nieuwe wieken, ook werden de pompen gerestaureerd, de waterlopen schoongemaakt en gedeelten van de kap van nieuw riet voorzien. Daarna kon de in 1878 gebouwde molen er weer voor jaren tegen.
Toch is de situatie anno 2018 opnieuw alarmerend. Tot verdriet van Willem. Samen met zijn inmiddels overleden broer André hield hij vanaf 1980 de molen draaiende, als opvolgers van hun vader Jaap, die in 1974 de eerste vrijwillige molenaar werd nadat het waterschap de molen had afgestoten. Samen en met hulp van anderen staken de broers vele, vele uren in het onderhoud. Dat is nog goed te zien aan de benedenverdieping, waar tot vlak na de Tweede Wereldoorlog de molenaar en zijn gezin woonden, en die nog steeds de stijl van driekwarteeuw geleden ademt, inclusief de bijbehorende bedsteden. 'Leuk werk, we hebben het altijd met veel plezier gedaan. Maar het ging vooral om schilderwerk en andere kleine klusjes. Het draaiende gedeelte konden we niet zelf onderhouden. Helaas heeft de eigenaar dat op z'n beloop gelaten. Nu staat de molen al twee jaar stil. Het is niet meer verantwoord de wieken te laten draaien.'
Er gloort hoop
Gelukkig gloort er hoop. Vooral dankzij Natuurmonumenten, dat eind vorig jaar eigenaar van het rijksmonument werd en een subsidie van ruim €300.000,- binnenhaalde. 'Onze vereniging is er niet alleen voor het behoud van natuur, maar ook van cultuur. Ook elders in het land hebben we molens, kastelen en andere grote objecten. Texel mag er trots op zijn dat Natuurmonumenten deze taak op zich heeft genomen. We zijn een goede club als het gaat om zaken die bewaard moeten blijven', vertelt woordvoerder Eckard Boot.
'Daar komt bij dat veel land en waterpartijen rond de molen ook van Natuurmonumenten zijn. Je kunt hier nog heel goed zien hoe het bemalen van de polder in zijn werk ging. Het mooiste zou zijn als we de oude functie in ere kunnen herstellen. Dus water niet alleen rondpompen door de sloten, maar ook echt weer in de Waddenzee spuien. Een mooie lokstroom voor stekelbaarsjes. Dat zou prachtig zijn voor de natuur in dit gebied.'
Specialistisch werk
De restauratie bestaat uit meerdere fasen. Vooral het vervangen van de wieken is specialistisch werk. Willem: 'Nog maar weinig mensen in Nederland beheersen dat vak. Het is afwachten wanneer wij aan de beurt zijn. Maar als het een beetje meezit, kunnen we volgend voorjaar de wieken weer laten draaien.'
Helaas zijn ook daarna niet alle zorgen voorbij. De kosten voor regulier onderhoud worden geschat op €15.000,-, een bedrag dat volgens Natuurmonumenten op Texel bij elkaar moet worden gebracht. Eckard: 'We denken aan het opzetten van een stichting met sponsors. Maar ook aan het verhuren van een deel van de molen voor logies of vergaderingen. Dat mag het werk van de molenaars en de gewone bezoekers niet in de weg zitten. We moeten dus goed bekijken hoe we dat gaan doen.'
Zorgelijk is ook dat het groepje vrijwillige molenaars steeds kleiner wordt. Willem: 'We worden allemaal ouder. Ik ben nu de enige en opvolging dient zich nog niet aan. Het kost een jaar of drie om het diploma te halen en dat is voor veel mensen te veel.'
Dat betekent dat de molen ook in gerestaureerde staat niet vaak open zal zijn. 'Natuurlijk wel op Open Monumentendagen en Nationale Molendagen. En verder af en toe op een zaterdag als de wind gunstig is en ik tijd heb om de wieken te laten draaien.. Het is helaas niet anders.'
Historie
De molen van Het Noorden werd in 1878 gebouwd om de twee jaar eerder drooggelegde polder van die naam te bemalen. Het 791 hectare grote gebied was na Eierland in 1846 de laatste grote inpoldering van Texel. De molen werd beheerd door een molenaar, die in dienst was van het waterschap. In de natte maanden hield hij de molen draaiende, in de zomer zorgde hij voor het onderhoud en maaide hij het riet in de omringende sloten.
Na 85 jaar dienst te hebben gedaan, werd de molen in 1963 afgedankt en vervangen door een modern gemaal. Vereniging De Hollandsche Molen werd de nieuwe eigenaar en Natuurmonumenten de beheerder. De functie van molenaar werd een vrijwillige. Sinds eind 2017 is de molen eigendom van Natuurmonumenten.
